In de jaren ’70 en ’80 bracht uitgeverij Van Oorschot een reeks op de markt, ‘Russische Miniaturen’ genaamd, een aanvulling op haar ‘Russische Bibliotheek’ met gecanoniseerde turven uit (hoofdzakelijk) de 19de eeuw. In de reeks ‘Russische miniaturen’ verscheen korter werk van 20ste-eeuwse Russische schrijvers. De Egyptische postzegel bevat Osip Mandelsjtam’s verzamelde fictie: alles bij elkaar nét iets meer dan honderd pagina’s. Mandelstam schreef echter proza met de densiteit van poëzie. De verhaallijn van het titelverhaal wordt overwoekerd door talige associaties, wat een dromerige of nachtmerrieachtige toestand schept. We dwalen door Sint-Petersburg in het voetspoor van ene Parnok. Het gaat Parnok niet voor de wind. Deurwaarders hebben zijn huis leeggehaald. Parnok zit zo diep, dat hij zijn familie een cynisch voorstel doet: ‘Familie van me, ik stel jullie een familiewapen voor: een glas gekookt water.’ Als dan ook nog eens zijn overjas gestolen wordt, zet Parnok de achtervolging. Het is februari en dus koud, ‘de zwarte suiker van de sneeuw zakte onder je voeten weg’ en onrustige massa’s bemoeilijken Parnoks zoektocht. De staat is ‘verdwenen, als een baars ingeslapen’, en armoede dreigt voor velen: ‘bij de tandartsen begonnen de stifttanden te verdwijnen.’ Regelmatig verdwijnt Parnok uit beeld en richt de auteur zich tot ons. Hij voelt niet alleen armoede, maar ook de toenemende repressie en censuur. ‘Dierlijke angst tikt op schrijfmachines’, lezen we elders in De Egyptische postzegel. De stad zélf is angstig, ‘de paleizen stonden er wit van schrik bij’. Parnok is, als personage, niet meer dan een bliksemafleider, iemand die de angsten en zorgen van zijn geestelijke vader op zich neemt. De schrijver drijft het personage voor zich uit, schuilend in uitweidingen en associaties. Er kleeft geen avantgardistische pretentie aan dit proza; de verbazende taal is niet gezocht moeilijk, de auteur is slechts aan het freewheelen. Het vrije waaien van de geest vs. de belemmeringen van de censuur. Wat een wonderlijke leeservaring levert dat op. Ik merkte dat je best een stukje leest, herbegint, een stukje voortleest, weer herbegint – en bij elke herlezing opent Mandelstams universum zich ietsje meer en lichten er details op die je bij een eerdere lezing wel over het hoofd moést zien, om de draad niet kwijt te raken. Honderd bladzijtjes proza, stap voor stap te veroveren.‘Zo ontstaan er in de kantlijn van kladbladen arabesken die hun eigen bekoorlijke en verraderlijke leven gaan leiden’, schrijft Mandelstam. Het is mooi, dat deze brutaal-poëtische teksten onverwacht, als in de kantlijn van het boekbedrijf, weer verkrijgbaar zijn.

Le Bruit du Temps

Le timbre égyptien

Restitue l'intégralité des poèmes du second recueil de Mandelstam, paru en 1923 et dont seule une partie avait été traduite en français. L'auteur, tout en puisant dans l'héritage classique de la Russie du début du siècle, prend part à l'élaboration de la doctrine acméiste, courant littéraire héritier du symbolisme.

Tristia

"Lèvres emmaillotées comme un rose humide, portant les rayons de miel alvéolés, aux confins du monde dès l'aube des jours tu étais debout, ravalant tes larmes."C'est sur le plateau d'Arménie que Ossip Mandelstam commence à rédiger ces Nouveaux poèmes, qui recouvrent la période vagabonde du poète. L'exil lui redonne courage dans les mots, dont il manie avec dextérité le chant. Ce recueil exprime au mieux son désir d'une langue universelle : le russe est relié sous sa plume à une atmosphère hellénistique mais aussi aux poètes persans qu'il lit en traduction française, aux auteurs allemands et à Dante. D'une grande spontanéité, ces poèmes allient le pouvoir du mot, considéré comme une forme autonome, et sa capacité, marié à d'autres, à égrener des images fortes et lumineuses. Outre des allusions éparses à la vie quotidienne, ils fourmillent de sous-entendus politiques et religieux. Ils sont des miroirs à visage double.

Livres